Beynin İnsan Davranışlarını Yönlendiren Kısmı: Ön Lob

• Bir insan hareketlerine yön veren kararlar alırken, bunu bir robot gibi yalnızca mantık kurallarına dayanarak yapmaz. Vicdanını da dinleyerek duygularını hesaba katar. Bilimsel araştırmalar, beynin ön lobunda yer alan “ventromedial prefrontal korteks” adlı bölümün bu kararları almada rol oynadığını saptamıştır.

• Peki, beynin bu kısmının olmaması insanı ne tür olumsuz davranışlara sürükler?

•Yüce Allah beynin bu kısmıyla ilgili gerçeklere hangi Kuran ayetlerinde dikkat çekmiştir?

Kendi kendini kontrol edebilme, olgunluk, sonuç çıkarma, ince düşünceli ve nazik olma, kararlılık gibi Kuran’da övülen pek çok olumlu davranış beynimizin ön lobu tarafından kontrol edilir.

Normal bir insanın beyninin ön lobunda yüksek bir hareketlilik olduğu bilinmektedir. Bu hareketlilik, insanın duygularının farkına varmasını sağlar. Sevgi, mutluluk, korku, pişmanlık, suçluluk gibi duygusal reflekslerin varlığı, kişinin beynindeki ön lobunun iyi çalıştığını gösterir. Beynin ön lobunu çalıştıran mekanizmayı inceleyen bilim adamları hayranlık uyandırıcı sonuçlarla karşılaşmışlardır.

Beynin Ön Lobunu Çalıştıran Mucize

İnsan beynini diğer canlılardan ayıran en belirgin özellik, ön lob boyutunun diğer canlılara oranla %40 daha büyük olmasıdır. Bilim adamları beynin bu bölümünün, ezberlenmiş, otomatiğe bağlanmış işlemler sırasında faaliyette olmadığını, beyne bağlanan elektrotlarla ve değişik röntgen cihazlarıyla yapılan ölçümler sayesinde keşfetmişlerdir. Ancak yeni bir bilgi alındığı ve işlendiğinde ön lob harekete geçmektedir. Üstelik bu yeni öğrenilen bilgi mutluluk vericiyse, ön lob ışıl ışıl parlamaya başlar.

Yeni bir şeyler öğrendiğimiz zaman, beynin ön lobu bu yeni bilgiyi öğrenmek için çok hızlı bir biçimde çalışır. 1.3 kg ağırlığındaki bu et parçasının her zamanki alışkanlıklarından farklı bir bilgi olduğunu anlaması elbette başlı başına bir mucizedir. Ancak bundan çok daha mucizevi olan bu yeni bilgiyi kullanmak için yeni devrelerini yani ön lobu bizim istemimiz dışında kullanıma açmasıdır. Ön lobun kaydettiği bu yeni bilgiler, davranış modellerimizi değiştirerek çevremizi farklı şekilde algılamamıza yol açar.

Bu döngüyü, yani yeni bir bilginin farklı sonuçlar oluşturmasını biz takip etmeyiz. Bu mekanizma mucizevi bir biçimde adeta otomatik olarak gerçekleşir. İşte bu noktada çok önemli bir gerçek ortaya çıkar: Kuran’da Yüce Allah beynin bu özel kısmına dikkat çekmektedir. Beynin ön lobunun bulunduğu kısım burnun hemen üstünde başın ön kısmında yani alnımızdadır. İşte Yüce Allah “…O’nun, alnından yakalayıp-denetlemediği hiçbir canlı yoktur…” (Hud Suresi, 56) ayeti ile bize bu gerçeği bildirir ve beynin ön lobunun çalışmasını kontrol edenin Yüce Allah olduğunu haber verir. Modern bilimin yerini ve işlevini henüz yeni öğrendiği bu gerçeğin günümüzden 1400 yıl önce indirilmiş Kuran’da yer alması ise elbette büyük bir mucizedir.

Beynin Ön Lobu İnsan Davranışlarını Nasıl Yönlendirir?

ABD’de Pennsylvania Üniversitesi Tıp Merkezi uzmanı Prof. Dr. Andrew Newberg namaz kılan ve dua eden bir grup Müslüman üzerinde bir araştırma yapmıştır.(Religion And The Brain; Newsweek, 7 Mayıs 2001 s: 50) Araştırmaya göre huşu içinde yapılan duanın ve Allah’ı düşünmenin, beynin ön lobuna 80 defa daha fazla kan banyosu yaptırdığını, bu nedenle namaz kılan insanlarda hafıza ve şahsiyet bozukluklarına çok az rastlandığını hatta bu insanların daha uzun ömürlü olduğunu ve hafıza kaybına uğramadıklarını ortaya koymuştur. Peki, bu nasıl gerçekleşir?

Beynin ön bölgesinde karar alma mekanizmasının bulunduğu “ön lob” adı verilen kısımda dua ve namaz esnasında kan miktarı belirgin bir şekilde artar ve beynin ön lobuna daha fazla miktarda glikoz taşınır. Bu da hücrelerin daha hızlı beslenmesi, beynin daha aktif çalışması anlamına gelir. Beynin ön lobunun daha hızlı çalışması ise insanın duygularının farkına varması ve karar verme, şahsiyet, problem çözme, hataları tekrar etmeme, sevgi gibi insani duyguların ön plana çıkmasını sağlar.

Günümüzdeki bilimsel gelişmelerin de kanıtladığı gibi beynin ön lobunun daha etkin çalışmasına vesile olan namaz ibadetinin önemi bir kez daha anlaşılmıştır. Yüce Rabbimiz’in bir Kuran ayetinde buyurduğu gibi “Sana Kitap’tan vahyedileni oku ve namazı dosdoğru kıl. Gerçekten namaz çirkin utanmazlıklar (fahşa)dan ve kötülüklerden alıkoyar. Allah’ı zikretmek ise muhakkak en büyük (ibadet)tür. Allah, yaptıklarınızı bilir.” (Ankebut Suresi, 45) hükmü de böylece bir kez daha gerçekleşmiş ve namazın insanı her türlü kötülükten alıkoyduğu bilimsel olarak da kanıtlanmıştır.

Beynin Ön Lobunun Farklı Şekilde Çalışması Nelere Sebep Olur?

Yapılan araştırmalar ön lobda bir bozukluk olması veya faaliyet olmaması durumunda insanlarda davranış bozuklukları meydana geldiğini ortaya koymaktadır. Çünkü beynin ön lobundaki hareket azlığı nedeniyle pişmanlık, suçluluk, korku gibi insani duygular yaşanmaz ve ön lobun bu farklı işleyişi, kişileri şiddete yönlendirir. Nitekim acımasızca cinayet işleyen katiller, teröristler ve diktatörler gibi kişilerin beyinlerinin ön lobunun normal insanlarınkinden farklı çalıştığı, PET (Positron Emission Tomography) gibi görüntüleme teknikleriyle belirlenmiştir. PET, beynin yakıtı sayılan glikozun, beynin değişik bölgeleri tarafından ne kadar tüketildiğini ölçer. Verilere göre saldırgan ve acımasız kişilikli insanların prefrontal kortekslerindeki glikoz seviyesi, normal insanlarınkinden çok daha azdır. Bu ise beynin ön lobunda bir hareketsizlik meydana getirmekte ve normal insanlardan farklı çalışmasına neden olmaktadır. Yüce Allah’ın insanlara sunduğu çok mükemmel bir nimet olan beynin ön lobunun normal çalışmaması durumunda ise birbirinden farklı kişilik bozukluklarıyla karşı karşıya kalınmaktadır. Bu kişilik bozukluklarından bazıları şunlardır:

Suça eğilim: Amerikalı bilim adamı Adrian Raine’in belirttiğine göre beynin ön lobunun zarar görmesi veya normal çalışmaması insanın düşüncesizce hareket etmesine, kendi kendini kontrol edebilme yeteneğinin kaybına, çocukça hareketlerde bulunmaya, zaman kavramında zayıflamaya, karar verme yetisinin kaybolmasına yol açmaktadır. Saldırgan ve acımasız kişilikli insanların beyinlerinin çeşitli uyaranlara verdiği tepkilerin incelendiği bir bilimsel araştırmada, bu kişilerin beyinlerinin ölüm, acı gibi sözcüklere ve diğer insanların beyinlerinde tepki uyandıran şiddet içeren kan dolu resimlere neredeyse hiç tepki vermediği ortaya çıkmıştır.

Sevgisizlik: Araştırmalar, kişilik bozukluğu sergileyen kişilerin sevgi sözcüklerine, “Bir fincan kahve verir misin?” der gibi duygusuzca söyleyebildiklerini göstermiştir. Bir dizi seri katil üzerinde yapılan beyin taramalarına göre, bu kişiler en yakınlarının resimleri gösterildiği zaman bile en küçük bir duygu belirtisi göstermemişlerdir.

Anti sosyal kişilik bozukluğu: Bu kişilerin kişisel ve sosyal ilişkilerde de başarısız oldukları çeşitli örneklerle saptanmıştır. Bu başarısız sosyal ilişkilerin temelinde hafıza sorunları, kendilerini kontrol edememeleri, tembellik, ilhamsızlık, uyuşukluk, insiyatif eksikliği, gelecekle ilgili proje yokluğu, yeni bir şeyler öğrenmeme ve kolaylıkla dikkat dağılmasının neden olduğu belirtilmiştir.

Bir Kuran Mucizesi: Beynimizde Hareketlerimizi Yönlendiren Bölge

Yüce Allah alın bölgesinde yer alan ve normal çalışmaması durumunda saldırgan bir kişiliğin ortaya çıkmasına neden olan beynin ön kesimine Kuran’da dikkat çekmekte ve bu kısmın normal çalışmaması durumunda insanı günaha sürükleyeceğine şöyle işaret etmektedir:

“Hayır; eğer o, (bu tutumuna) bir son vermeyecek olursa, andolsun, onu perçeminden tutup sürükleyeceğiz; o yalancı, günahkar olan alnından.” (Alak Suresi, 15-16)

Yukarıdaki ayetlerde geçen “yalancı, günahkar olan alın” tanımlaması son derece dikkat çekicidir. 1400 yıl önce Kuran’da dikkat çekilen bu bölge ve görevi hakkındaki bilgilere günümüz bilim adamları, ancak son 60 yıl içinde açıklama getirebilmişlerdir. Kafatasının içine, başın ön kısmına bakıldığında beynin ön alın bölgesi görülecektir. Bu bölgenin fonksiyonları hakkında fizyoloji dalında yapılan araştırmalar neticesinde elde edilen bilgiler Essentials of Anatomy and Physiology (Anatomi ve Fizyolojinin Esasları) isimli kitapta şu şekilde geçmektedir:

“Hareketlerin motivasyonu, planlama öngörüşü ve başlatılması alın loblarının ön kısmı olan ön alın bölgesinde (cerebrum) gerçekleşir. Burası çağrışım (birlik) korteksinin bir bölgesidir...” (Rod R. Seeley, Trent D. Stephens, Philip Tate, Essentials of Anatomy & Physiology, 2. baskı, Mosby-Year Book Inc., St. Louis, 1996, s. 211; Charles R. Noback, N. L. Strominger, R. J. Demarest, The Human Nervous System, Introduction and Review, 4. baskı, Lea & Febiger, Philadelphia, 1991, ss. 410-411)

Kitapta bu bölge ile ilgili ayrıca şu ifadeler yer almaktadır:

“Hareketle olan ilgisiyle beraber, ön alın bölgesinin aynı zamanda saldırganlığın da fonksiyonel merkezi olduğu düşünülmektedir...” (a.g.e.)

Bu açıklamalardan da anlaşıldığı gibi, beynin ön alın bölgesi, planlama, motivasyon ve iyi veya kötü hareketlerin başlatılması, yalan veya doğrunun söylenmesi ile ilgili faaliyetlerin tümünü yürütmektedir.

Görüldüğü gibi Alak Suresi’nde geçen “yalancı günahkar olan alın” ifadesi ile yukarıdaki tanımlama büyük bir paralellik göstermektedir. Bilim adamlarının son 60 yıl içinde keşfettikleri bu gibi bilimsel gerçekleri Allah, Kuran ayetlerinde asırlar önce insanlara haber vermektedir.